گزارش عوارض جانبی مصرف داروها، یک مسئولیت است.
به گزارش پایگاه خبری آسمان زنجان، معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان در همایش ملی فارماکوویژیلانس و ایمنی دارو با بیان اینکه گزارش عوارض جانبی مصرف داروها طبق آیین‌نامه مربوطه که توسط وزیر وقت هم ابلاغ شده، به عنوان یک مسئولیت در حرفه پزشکی شناخته شده است، گفت: به این عوارض باید به عنوان یک مسئولیت و با حساسیت ویژه توجه کرد.
دکتر مریم نوبرانی با بیان اینکه این همایش در راستای برنامه‌های مرکز ملی ثبت و بررسی ایمنی و عوارض ناخواسته فرآورده‌های سلامت‌محور و از مجموعه برنامه‌های آمورشی مرتبط با گزارش و ثبت عوارض جانبی داروهاست، اظهار امیدواری کرد: همایش مذکور به شناخته شدن هرچه بیشتر مفهوم فارماکوویژیلانس و گسترش فعالیت‌های مرتبط با آن در کشور با توجه به اهمیت و تاثیر مستقیمی که بر سلامت عمومی دارد، منجر شود.
وی افزود: این کارگاه در سطح مقدماتی با مشارکت who و مرکز مونیتورینگ اوپسالا برگزار می‌شود و دو سطح بعدی پیشرفته هم در سال ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد.
معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان درخصوص مصرف و ایمنی داروها یادآور شد: همیشه باید یک عدم قطعیت از ایمنی داروها در ذهن داشته باشیم و قبول کنیم که همه‌ی داروها برای افراد در همه شرایط مکانی و زمانی، ایمن نمی‌باشد.
به گفته‌ی دکتر نوبرانی بروز عارضه جانبی برای داروها به واسطه مصرف آنها علاوه بر داشتن جنبه‌های مالی و تحمیل هزینه‌هایی بر سیستم سلامت، تبعات اجتماعی هم دارد. به این معنی که سلب اعتماد به تولید داروها، سیستم سلامت و کادر درمان و به ویژه سلب اعتماد از دولت و بروز مرگ‌ومیر و ناخوشی، تبعاتی دارد که توجه به آنها بسیار اهمیت دارد. بنابراین از منظر نظارتی فارماکوویژیلانس، یک نیاز و راهی برای ایجاد سیستم کارآمد، پایدار و مرتبط با ایمنی دارو و اعتماد عمومی به داروست.
وی با بیان اینکه تامین داروهای باکیفیت، کارآمد، مناسب و همچنین اطمینان از استفاده مناسب آنها، مسئولیت دولت‌هاست و مسئولیتی‌ست که با گسترش صنعت داروسازی رشد کرده تصریح کرد: صنعت داروسازی در جهان و دانشگاه‌ها، امروزه بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند پرداختن به برنامه‌های آموزش مصرف منطقی داروها و همچنین پایش دارودرمانی (مراقبت از دارو) است.
معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان تعریف who از فارماکوویژیلانس را علم و فعالیت‌های مرتبط با تعیین، ارزیابی، فهم و جلوگیری از اثرات نامطلوب و هر مسئله مرتبط با دارو عنوان کرد و افزود: علم فارماکوویژیلانس بیش از ۵۰ سال عمر دارد .
دکتر نوبرانی ادامه داد: در سال ۱۹۶۳ در شانزدهمین گردهمایی who، نیاز به عملکرد سریع در رابطه به انتشار سریع اطلاعات عوارض دارویی مطرح شد و این طرح منجر به انجام پروژه تحقیقاتیwho به صورت پایلوت و در نهایت شکل‌گیری برنامه بین‌المللی پایش عوارض دارویی در سال ۱۹۶۸ توسط who شد که از سال ۱۹۶۸ نیز کشورهای متعدد ازجمله ایران (سال ۱۳۷۷) به این برنامه بین‌المللی پیوست و نهایتا در سال ۱۹۹۲ انجمن بین‌المللی فارماکوویژیلانس به شکل رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
وی با بیان اینکه داروها برای ورود به بازار، نیاز به مجوز دارد و اساساً تحت یکسری آزمایشات سخت است، ابراز کرد: یکی از مهمترین نگرانی‌ها در این خصوص، محدودیت‌هایی است که به ویژه در مورد فازهای یک تا سه مطالعات بالینی وجود دارد.
معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان افزود: فازهای یک تا سه مطالعات بالینی در شرایط کاملاً تعریف شده، با تعداد بیمار مشخص، سن و جنس، شرایط بیماری و طول پیگیری کاملا مشخص است و لذا، مهمترین نگرانی، محدودیت‌هایی‌ست که این نوع آزمایشات دارند و اساساً در این نوع آزمایشات علمی، الزاما همه عوارض جانبی ثبت و گزارش نخواهد شد. بنابراین لازم است که یکسری اطلاعات را بعد از استفاده دارو در شرایط واقعی جامعه، به ویژه در مورد عوارض جانبی نادر، داشته باشیم.
به گفته‌ی دکتر نوبرانی داروها اساسا برای نجات زندگی انسان‌ها تولید می‌شوند چراکه مردن به دلیل بیماری اجتناب‌ناپذیر است ولی به خاطر مصرف دارو مورد پذیرش نیست.
وی با بیان اینکه فارماکوویژیلانس است که مشخص می‌کند یک فرآورده دارویی همچنان در بازار بماند یا نه، گفت: فارماکوویژیلانس به جهت اینکه همچنان کدام داروها را در بازار دارویی داشته باشیم، اهمیت دارد.
دکتر نوبرانی اظهار کرد: عوارض بسیاری از داروها قابل پیشگیری‌ست. بنابراین با گزارش به موقع آنها و اقدامات عملی بعدی می‌توان از بروز این عارضه در دسته بعدی از بیماران جلوگیری کرد و اهمیت این جلوگیری در این است که مدیریت این عارضه‌ها، هزینه بسیار زیادی به سیستم سلامت وارد می‌کند و در بسیاری از موارد، عوارض مصرف داروها هزینه بیشتری از درمان دارد.
معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان افزود: اساس کار در فارماکوویژیلانس گزارش است که شامل گزارش داوطلبانه است و آن چیزی که در کشور ما به نام کارت‌های زرد می‌شناسیم و شکل پیشرفته گزارش سیستماتیک است که ممکن است در سطوح مختلف وجود داشته باشد.
وی با بیان اینکه کلیه‌ی دستگاه‌های دولتی ازجمله دانشگاه‌ها، بیمارستان‌های دولتی و خصوصی همه موظف به گزارش عوارض جانبی شدند، ادامه داد: گزارشات در محدوده‌ی داروهای شیمایی و گیاهی، فرآورده‌های بایولوژیک، تجهیرات پزشکی، فرآورده‌ها خونی و واکسن‌ها (اهمیت آن در پاندمی کرونا برای همه مشخص شد) و فرآورده‌های طبیعی و سنتی می‌باشد.
این مسئول تصریح کرد: حوزه کاری و تحت پوشش فارماکوویژیلانس غیر از عوارض جانبی که رأس فعالیت‌هاست، ارتباط بسیار معناداری با پوشش خطاهای داروپزشکی دارد. با فارماکوویژیلانس به راحتی می‌شود داروهای تقلیی را مورد ارزیابی قرار داد و عدم کارایی با فارماکوویژیلانس معنی می‌یابد و در شکل پیشرفته، با فارماکوویژیلانس فعالیت‌های مرتبط با سوء مصرف داروها و تداخل‌های دارویی هم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. بنابراین شناخت این حوزه‌ها بسیار اهمیت دارد.
به گفته‌ی دکتر نوبرانی قبل از طرح همه این موارد، باید فرهنگ گزارش عوارض جانبی را در کادر درمان و حرفه پزشکی ایجاد کنیم و ضرورت این نوع آموزش‌ها هم ایجاد و تصحیح فرهنگ آن است.
معاون غذاوداروی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه فارماکوویژیلانس علیرغم سابقه‌ی نه چندان طولانی، رشد بسیارخوبی در فعالیت‌هایش دارد، خاطرنشان کرد: وجود این برنامه‌ها در کشورهایی مثل ایران ضمن اهمیت بسیار، اساساً هیچ محدودیتی ندارد و به دلیل نوع محصولاتی که در همه‌ی کشورها استفاده می‌شود، الزاما با کشورهای دیگر هم یکی نیست. لذا فعالیت‌های فارماکوویژیلانس در هر کشوری باید انجام شود.
وی افزود: تفاوت‌های ژنتیکی هم می‌تواند در تنوع عوارض جانبی داروها موثر باشد هرچند عادات و رژیم‌های غذایی و استفاده از داروهای گیاهی و سنتی می‌تواند عوارض جانبی داروها را تحت تاثیر قرار دهد.
دکتر نوبرانی با بیان اینکه فارماکوویژیلانس تلاش می‌کند سودمندی و زیان، کارایی و ریسک‌های مرتبط با داروها را به نحوی که منجر به پیشگیری از عوارض سوء در بیماران شود ارزیابی کند، گفت: فارماکوویژیلانس تلاش می‌کند با یافتن مشکلات دارویی، آنها را در زمان معین، مقرر و کاملاً به‌روز اطلاع‌رسانی کند و همچنین با مراقبت و بهبود بیمار، ایمنی مرتبط با مصرف دارو را گسترش دهد. لذا، هدف اصلی فارماکوویژیلانس، بهبود دارودرمانی است.
